Cukrzyca ciążowa to zaburzenie gospodarki węglowodanowej wykryte po raz pierwszy w ciąży, rozwija się najczęściej między 24 a 28 tygodniem ciąży. Kobiety, które są w grupie ryzyka: z otyłością, występowaniem cukrzycy w rodzinie-cukrzyca ciążowa może rozwinąć się wcześniej, stąd konieczność wcześniejszej diagnostyki, już na początku ciąży.
Jaki jest mechanizm powstawania cukrzycy ciążowej?
Hormony ciążowe mające właściwości diabetogenne są aktywne od początku ciąży, ale w drugiej połowie ich aktywność zdecydowanie narasta. Są one produkowane przez ciężarną, ale również przez łożysko i stanowią zabezpieczenie transportu substancji odżywczych od ciężarnej do płodu. Inne hormony produkowane przez łożysko są z kolei odpowiedzialne za ochronę ciężarnej przed spadkami poziomu cukru ( substancje odżywcze są transportowane przez łożysko od matki do płodu). Ich zadaniem jest zwiększenie oporności tkanek na działanie insuliny i w ten sposób nie dochodzi do gwałtownych spadków jej poziomu we krwi (narasta insulinooporność).
Narastające w czasie ciąży stężenie tych hormonów powoduje rozwój insulinooporności i prowadzi do upośledzenia tolerancji glukozy. W większości przypadków trzustka ciężarnej jest w stanie wyprodukować zwiększoną ilość insuliny (mniej więcej trzykrotnie większą w stosunku do okresu sprzed ciąży), aby zrównoważyć diabetogenny wpływ hormonów ciążowych. W sytuacji, gdy trzustka ciężarnej nie jest w stanie wyprodukować wystarczającej ilości insuliny dla zrównoważenia wpływu tych hormonów, dochodzi do wzrostu poziomu glukozy w surowicy krwi ciężarnej, czyli do rozwoju cukrzycy ciążowej.
Jakie są czynniki ryzyka nieprawidłowej gospodarki węglowodanowej w trakcie ciąży?
Ciąża po 35 roku życia
Wcześniejsze porody dzieci o dużej masie ciała >4 kg
Nadciśnienie tętnicze
Nadwaga lub otyłość
Rodzinny wywiad w kierunku cukrzycy typu 2
PCOS
Rozpoznanie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach
Niepowodzenie położnicze w poprzednich ciążach
Zgodnie z wytycznymi PTD (Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego) diagnostyka cukrzycy ciążowej u pacjentek niebędących w grupie ryzyka odbywa się na dwóch etapach:
Pomiar glukozy na czczo na początku ciąży
OGTT (test doustnego obciążenia 75 g glukozy) między 24 a 28 tygodniem ciąży lub gdy wystąpią pierwsze objawy sugerujące cukrzycę
Warunki ogóle rozpoznania cukrzycy ciążowej to :
Glikemia na czczo >92- 125 mg/dL
Glikemia po 2 h OGTT > 153-199 mg/dL
Glikemia przygodna >= 200 mg/dL i towarzyszące jej objawy kliniczne hiperglikemii
Już kilka dni po porodzie gospodarka węglowodanowa wraca do normy, ale właściwym ukończeniem diagnostyki cukrzycy ciążowej jest kontrolna krzywa obciążenia 75 g glukozy wykonywana 6 tygodni po porodzie. Wszystkie pacjentki ze zdiagnozowaną cukrzycą w trakcie ciąży, powinny co najmniej raz w roku skontrolować glikemię na czczo, a przed kolejną planowaną ciążą warto wykonać test obciążenia 75g glukozy.
Postępowanie po diagnozie:
Rutynowym postępowaniem jest zalecenie samokontroli glikemii, stosowanie diety z ograniczeniem węglowodanów prostych, modyfikacje stylu życia (codzienna aktywność, sen) a w razie braku jej skuteczności – insulinoterapii (podanie insuliny krótko działającej przed każdym posiłkiem. Dawki insuliny dostosowuj się indywidualnie).
Docelowe wartości glikemii to
· 70-90 mg/dL na czczo i przed posiłkiem
· <140 mg/dL w pierwszej godzinie po rozpoczęciu posiłku
· >70-90 mg/dL między godziną 2 a 4 w nocy
Wystąpienie cukrzycy ciążowej jest często czynnikiem stresogennym dla przyszłej matki. Kompleksowa opieka ze strony lekarza i dietetyka, oparta o dialog i edukację żywieniową, pozwala zrozumieć zmiany zachodzące w organizmie indukowane odmiennym stanem fizjologicznym jakim jest ciąża. Dietetyk medyczny pomoże opracować zalecenia i plan żywienia oparte o aktualne rekomendacje Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, a także podpowie jakie modyfikacje stylu życia warto wprowadzić w celu optymalnego przeciwdziałania skutkom cukrzycy ciążowej.