Zespół jelita nadwrażliwego (ZJN, IBS) to przewlekła, czynnościowa choroba, w której dominującym objawem są nawracające bóle brzucha mające związek z defekacją lub ze zmianą częstości wypróżnień i/lub konsystencji oddawanych stolców, dotyczy około 11% populacji ogólnej.
Zespół jelita drażliwego został sklasyfikowany w Kryteriach Rzymskich IV w kategorii C1, należy do najczęstszych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego o charakterze interdyscyplinarnym. Objawy choroby znacznie utrudniają normalne funkcjonowanie i obniżają jakość życia osób nią dotkniętych. Zespół jelita drażliwego jest przyczyną dużej ilości wizyt u lekarzy Podstawowej Opieki Zdrowotnej, a także w Poradniach Gastroenterologicznych, często sprawiając pracującym tam lekarzom istotne problemy diagnostyczno-terapeutyczne.
Na patogenezę IBS składa się wiele czynników, a najważniejszą rolę odgrywają zaburzenia osi jelitowo-mózgowej. Ich istotnym elementem są zaburzenia mikrobioty jelitowej. W regulowaniu osi jelitowo-mózgowych biorą udział mechanizmy neurogenne, endokrynne, immunologiczne, które mogą być modyfikowane przez mikrobiotę jelitową.
Mikrobiota: bakterie, wirusy, eukariota, które zasiedlają organizm człowieka, przede wszystkim przewód pokarmowy, a także ich geny. Równowaga ilościowa i jakościowa w obrębie mikrobioty jest niezmiernie ważna dla utrzymania zdrowia. Z kolei zaburzenie tej homeostazy — dysbioza — odgrywa rolę w patogenezie IBS.
Poza dysbiozą najważniejszymi czynnikami patogenetycznymi w IBS są:
nadwrażliwość trzewna,
nieprawidłowa motoryka przewodu pokarmowego,
zaburzenia immunologiczne w jelicie oraz w ośrodkowym układzie.
Nadwrażliwość trzewna może być wywołana przez zaburzone powstawanie, przekazywanie i analizę bodźców czuciowych, bywa jednak także rezultatem mylnej odpowiedzi na te bodźce w relacji z nieprawidłowym hamowaniem bólu. w patogenezie IBS odgrywają rolę także czynniki genetyczne i psychospołeczne, zwłaszcza przewlekły stres o znacznym nasileniu (doświadczenia przemocy, przeżycia traumatyczna, zaburzania przystosowawcze).
Co ważne u 20–60% chorych z IBS występują zaburzenia depresyjno-lękowe. Często w tej grupie chorych obserwuje się także somatyzację i neurotyzm. Czynniki psychospołeczne oraz współistniejące zaburzenia psychiczne wpływają na sposób postrzegania choroby przez pacjenta, odczuwanie dolegliwości, poszukiwanie pomocy lekarskiej, jak również na wyniki leczenia.
!!!! Poinfekcyjny zespół jelita nadwrażliwego (post infectious IBS – PI-IBS) występuje u 8–31% pacjentów, którzy przebyli ostry infekcyjny epizod zapalenia żołądkowo-jelitowego. Częstość występowania IBS po ostrym zapaleniu żołądkowo-jelitowym jest 7 razy większa niż bez epizodu infekcyjnego.
Objawy
Bóle brzucha są niecharakterystyczne, o różnej i zmiennej lokalizacji, ale najczęściej umiejscowione w podbrzuszu. Brak bólu brzucha to brak diagnozy zespołu jelita drażliwego. Ponadto dużo osób z IBS skarży się na nawracające wzdęcia, uczucie parcia w odbycie, pilną potrzebę wypróżnienia lub uczucie niepełnego wypróżnienia, zmianę liczby oddawanych stolców, nieprawidłowe uformowanie i/lub obecność śluzu w stolcu. Pacjenci często zgłaszają objawy spoza przewodu pokarmowego takie jak: bóle głowy, migrena, bóle mięśni, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia snu, seksualne, zaburzenia lękowo-depresyjne oraz trudności w oddawaniu moczu
Kryteria diagnostyczne
Rozpoznanie IBS ustalać na podstawie objawów klinicznych. Nie istnieją potwierdzające testy diagnostyczne. Kryteria Rzymskie IV, które są najnowszą aktualizacją kryteriów diagnostycznych zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego.
Nawracający ból brzucha występujący średnio przez co najmniej 1 dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące, który spełnia co najmniej 2 z poniższych kryteriów:
1) wiąże się z wypróżnieniem,
2) wiąże się ze zmianą częstości wypróżnień,
3) wiąże się ze zmianą konsystencji stolca.
Kryteria spełnione przez ostatnie 3 miesiące przy wystąpieniu objawów co najmniej 6 miesięcy przed rozpoznaniem.
Ponadto w postaci biegunkowej IBS zawsze należy wykluczyć celiakię; wskazane jest też wykonanie badania mikrobiologicznego i parazytologicznego kału, oznaczenie kalprotektyny w stolcu oraz wykonanie testu oddechowego w kierunku SIBO. W przypadku pojawienia się objawów alarmujących o możliwości choroby organicznej konieczne jest poszerzenie diagnostyki. Rozszerzona diagnostyka w kierunku innych chorób organicznych potrzebna jest kiedy pacjent zgłasza:
chudnięcie,
krew w stolcu,
gorączkę,
objawy występujące w nocy,
wodobrzusze lub opór w jamie brzusznej,
anemię,
antybiotykoterapię,
płeć męską oraz wiek > 45 lat,
obciążenie genetyczne nowotworami.
Leczenie
Styl życia
Zwiększenie aktywności fizycznej (regularne spacery, uprawianie sportu), walka ze stresem oraz dbanie o dobrej jakości sen.
Dieta
Dieta uboga w fermentujące węglowodany (low FODMAP) . Dietę należy wprowadzić pod okiem dietetyka klinicznego z doświadczeniem w dietoterapii IBS. Jest to dieta polegjąca na okresowej eliminacji produktów zawierających oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że Polsce prawie 20% dorosłych z IBS ma nietolerancję laktozy. Wymaga to ograniczenia lub wyeliminowania z diety produktów mlecznych zawierających laktozę.
Probiotykoterapia
dzięki licznym badaniom klinicznym wiemy, że Lactobacillus plantarum 299v wpływa na osłabienie objawów zespołu jelita nadwrażliwego
Pozostałe monoszczepy, o potwierdzonej skuteczności:
– Bifidobacterium bifidum MIMBb75
– Bifidobacterium infantis 35624
– Bifidobacterium lactis – Escherichia coli DSM17252
– Lactobacillus acidophilus SDC 2012, 2013
Suplementacja
Dobierana indywidualnie przez lekarza lub dietetyka medycznego obejmuje błonnik rozpuszczalny (10–25 g błonnika na dobę) i kwas masłowy tzw. postbiotyk.
Fitoterapia
W IBS zaleca się stosowanie wybranych preparatów z mięty . W ilości 180– 225 mg olejku miętowego, dwa razy na dobę od 2 do 12 tygodni. Mechanizm działania preparatu jest złożony i obejmuje: relaksację mięśni gładkich (poprzez blokadę kanałów wapniowych bądź bezpośredni wpływ na jelitowy system nerwowy), modulację czucia trzewnego (przejściowa zmiana potencjałów kanałów kationowych), działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne oraz modulację zaburzeń psychosocjalnych. Kupując produkt z miętą pieprzową zwróćcie szczególna uwagę na przeznaczenie olejku, to musi być preparat do spożycia, nie olejek eteryczny !!! Szukaj w aptece kropli miętowych.
Psychoterapia obejmująca strategie radzenia sobie ze stresem, techniki relaksacyjne
Farmakoterapia jeśli interwencje związane ze zmianą stylu życia nie przyniosą złagodzenia objawów.
Commenti